معرفی کتاب الفوائد الصمدیه
یکی از مهمترین و موجز ترین کتب در علم نحو، کتاب “الفوائد الصمدیه” است که شیخ بهایی به برادر کوچکش، عبدالصمد دیکته کرده و سپس در اختیار اهل فضل قرار داده است.
این کتاب جزء کتب درسی در علم نحو و یکی از کتاب های جامع المقدمات است که پس از کتاب هدایه خوانده می شود.
کتابی است مختصر، دقیق، با عباراتی زیبا و نثری استوار و لطیف.
شیخ بهائی این کتاب را سال ۱۰۳۰ هجری قمری تألیف کرد.
ساختار کتاب
این کتاب تشکیل شده از یک مقدمه و پنج حدیقه (بوستان).
حدیقه اول:
در این حدیقه که اول کتاب است، بحث را از کلمه و کلام که موضوع علم نحو است، آغاز می کند.
بعد از ذکر این که کلمه تقسیم به اسم و فعل و حرف می‌شود، اختصاصات آن‌ها را بیان می‌کند.
سپس اقسام اسم و احکام و اقسام فعل را بیان می‌کند و به ذکر موارد اعراب و بنا می پردازد.
حدیقه دوم:
در این حدیقه مصنف فقط مواردی که مختص به اسماء است، ذکر می‌کند همچون موارد:
- معربات و مبنیات،
- اسماء عامل و احکام و شرایط و تقسیمات آن‌ها.
- موانع صرف.
حدیقه سوم:
این حدیقه مختص به ذکر افعال و متعلقات افعال است
در این حدیقه به تقسیمات فعل می‌پردازد.
پس از آن حالات اعرابی فعل مضارع مورد بررسی قرار می‌گیرد؛
آنگاه، به ادوات ناصب و جازم و تأثیرات این ادوات بر فعل مضارع همچون تأثیرات زمانی و معنایی آن‌ها می‌پردازد.
در ادامه به ذکر افعال مدح و ذم می‌پردازد.
آنگاه، این حدیقه را با ذکر افعال قلوب و باب تنازع خاتمه می دهد.
حدیقه چهارم:
در بوستان چهارم کتاب، مسئله ای بیان شده است که ما معمولاً در کتب نحوی شاهد آن نیستیم و آن ذکر اقسام جُمَل و اعراب آن‌ها است.
در این حدیقه مصنف بحث را با تعریف جمله آغاز می‌کند.
سپس با تقسیم جمله به اسمیه و فعلیه مثال‌هایی برای آزمایش و تقریب به ذهن آن‌ها می‌آورد.
شیخ بهائی جملات را در این فصل به دو نوع بدون اعراب و جملاتی که اعراب محلی دارند تقسیم می‌کند و به ذکر جایگاه آن‌ها می‌پردازد.
در خاتمه این حدیقه بحثی کلی از احکام جار و مجرور و ظرف و محل اعرابی آن می‌آید.
حدیقه پنجم:
این بخش به ذکر مفردات در بیان معانی و تقسیمات حروف و آنچه که دارای معنای حرفی است اختصاص دارد. مانند برخی از اسماء و ظروف.
وی در این بخش به بیان ۲۵ قسم از مفردات می‌پردازد.
در این حدیقه مصنف حروف و مفردات و موارد استعمال آن را بنا بر ترتیب حروف الفبا ذکر کرده است.
وی از حرف «همزه» آغاز و این حدیقه را به حرف «لم» ختم می‌کند.
الفوائد الصمدیه
۸۴,۹۰۰تومان
|
||||||||
| ابعاد | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||||
شروح بر صمدیه
بر صمدیه شروح مختلفی نوشته شده است، از جمله:
- شرح کبیر سید علی خان بن احمد مدنی به نام «الحدائق الندیه فی شرح فوائد الصمدیه».
- شرح صغیر سید علی خان بن احمد مدنی به نام “الفرائد البهیه فی شرح فوائد الصمدیه”
- «الکلمات العلویه فی شرح الصمدیه» نوشته محمدجواد ذهنی تهرانی.
- «القواعد العربیه فی شرح الفوائد الصمدیه» نوشته سید علی حسینی.
- “الکلام المفید” نوشته مرحوم مدرس افغانی.
