معرفی اجمالی‌ القواعد النحویه

« القواعد النحویه »، از آثار ارزنده استادان ادبیات عربی، حجج اسلام سید قاسم حسینی خراسانی و محمود ملکی اصفهانی است که در آن، یک دوره قواعد و مسائل نحوی با بیانی رسا و دقیق به‌صورت آموزشی و همراه با تمرینات کافی با استفاده از آیات و روایات و ادعیه توضیح داده شده است.

ساختار کتاب

مطالب این کتاب، تقسیم به بخش و فصل و درس نشده، بلکه بر اساس عناوین رایج در علم نحو و تحت عناوین اصلی ذیل مطرح شده است:

• نحو
• معرب و مبنی
• نکره و معرفه
• مبتدا و خبر
• نواسخ ابتدا
• فاعل و نائب فاعل
• تعدی و لزوم فعل
• مفاعیل
• استثناء
• حال و تمییز
• حروف جرّ
• اضاف
• اعمال مصدر
• اعمال اسم مصدر
• اعمال اسم فاعل
• اعمال اسم مفعول
• اعمال صفت مشبهه
• تعجب
• افعل تفضیل
• توابع
• حروف ندا و احکامش
• غیر منصرف
• اعراب فعل
• عدد و خاتمه در جمله‌ها.

گزارش محتوا

درباره روش و محتوای این اثر چند نکته گفتنی است:

← نکته اول

در مقدمه ناشر ـ که در قم، تاریخ تابستان ۱۴۲۷ ق، نوشته شده ـ بر چند نکته تأکید شده است:

←← تذکر یک

این اثر برای دانش‌جویان علوم اسلامی است که در برنامه رایج در حوزه علمیه قم درس نحو (۱)؛ یعنی کتاب« هدایه» و« صمدیه» را خوانده‌اند و سطح علمی این کتاب اجازه می‌دهد که جایگزین کتاب « البهجه المرضیه » و « شرح ابن عقیل » شود.

شایان ذکر است که اثر حاضر به‌صورت آزمایشی در برخی از مدارس حوزه علمیه قم تدریس خواهد شد و بعد در پایان سال درسی، گزارش گرفته خواهد شد و از استادان و خبرگان در باره آن نظرسنجی صورت می‌گیرد تا انتقادات و پیشنهادات مطرح‌شده برای اصلاح و تکمیل آن مورد عنایت قرار گیرد و متن نهایی به‌صورت درس نحو (۲) آماده شود و در همه مدارس حوزه‌های علمیه توزیع گردد؛

←← تذکر دو

حجم کتاب چندان زیاد نیست و تدریس آن نسبت به « البهجه المرضیه » و « شرح ابن عقیل »، به فرصت کوتاه‌تری نیاز دارد؛

بنابراین، دانش‌جویان برای فراگیری مطالب زمان بیشتری خواهند داشت و می‌توانند درس‌ها را با هم مباحثه کنند و در گفتگوهای علمی با استادان، مشکلات خود را برطرف سازند؛

←← تذکر سه

همه مثال‌هایی که در این کتاب آمده، از آیات قرآن کریم و احادیث شریف و اشعار پُرمعنایی انتخاب شده که به‌طور معمول در ادبیات عربی به آن استشهاد می‌شود، ولی تمرینات از آیات و روایات و ادعیه گزینش شده تا از سویی دانش‌جویان از بُعد ادبی‌اش بهره ببرند و از دیگر سو، با یاری الهی، بُعد معنوی‌اش روح آنان را پُرنور و مستفیض سازد.

← نکته دوم

یکی از امتیازات این اثر، تمرین‌های متعددی است که در پایان کتاب در بخشی جداگانه آمده است. این تمرینات در ۱۸ قسمت و متناسب با مطالب درسی که قبلاً ذکر شده، مطرح گشته است.

← نکته سوم

یکی دیگر از امتیازات ارزنده این کتاب، استفاده از آیات قرآن کریم است که به فراوانی در سراسر کتاب ذکر شده است.

← نکته چهارم

از دیگر ویژگی‌های مثبت این کتاب، استشهاد به روایات در متن یا در تمرینات

← نکته پنجم

نویسندگان در پاورقی‌ها، مطالب عالمانه و مفیدی نوشته‌اند؛

گاه نام و نشان آیات و یا روایات مورد استفاده را آورده‌اند و گاه مآخذ برخی از مطالب مطرح‌شده را بیان کرده‌اند

گاهی توضیحاتی فراتر از سطح علمی متن نوشته‌اند و گاه برخی از اشعار منظومه مشهور نحوی «ابن مالک» را یادآوری کرده‌اند و گاه معنای لغات را توضیح داده‌اند.

همچنین نویسندگان گاهی تحقیقی ادبی و مفصل از برخی از منابع مهم مانند «شرح الکافیه» آورده‌اند.

← نکته ششم

شگفت‌آور است که نویسندگان در فهرست منابع، مشخصات کامل مانند نام مؤلف، ناشر، نوبت چاپ، زمان و مکان انتشار و… را نیاورده و فقط نام کتاب را نوشته و به همان بسنده کرده‌اند!

عجله و کم‌دقتی و ناهماهنگی در تنظیم این فهرست ۵۱ عددی پیداست؛ چنان‌که در شماره ۲۹ نام دو کتاب را به‌عنوان یک کتاب آورده‌اند!.

در اکثر موارد نام نویسنده نیامده، ولی گاهی مانند شماره ۱۸ و ۳۱ ذکر شده است!

← نکته هفتم

یکی دیگر از امتیازات اثر حاضر، استناد به منابع معتبر است و تقریباً همه مطالب کتاب، حتی تمریناتش مستند و همراه با ذکر منابع است و البته گاه و به‌ندرت فراموش شده که منبع، یادآوری شود؛ به‌عنوان مثال نام شاعر و مأخذ این بیت:
«ألا کلّ شی‌ء ماخلا الله باطل‌ ••• و کل نعیم لامحاله زائل»

ضرورت درج نظر درباره این محصول

چنانچه این کتاب را خریداری نمودید و یا قبلا از آن استفاده کرده‌اید، می‌توانید با درج نظرات خود در بخش دیدگاه‌های همین سایت، سایر طلاب و دانشجویان را در تهیه این محصول راهنمایی فرمایید.

بی تردید نظرات شما راهگشای طلاب حوزه های علمیه خواهد بود.